"Deze zijn niet meer te redden…" De Voorschotense wijnboer staart mismoeding naar zijn bevroren druivenranken. Ik krabbel in mijn notitieblok. "Deze kou in april, ik-" De irritante ringtoon van mijn telefoon onderbreekt hem. "Sorry", mompel ik. Onbekend nummer.

Ik neem op en loop bellend tussen de rijen druivenstokken door. Wanneer ik terugkeer, kijkt de wijnboer me vragend aan. "Leuk nieuws gehad?" Ik knik. "Ja, zeker!" Alleen dit keer niet voor de krant.

Wat begon als een gewone reportageochtend, eindigde met een telefoontje dat mijn carrière een nieuwe richting zou geven. Een uitnodiging van Astrid Vandendaele, op de Reuvensplaats in Leiden.

Dik ingepakt - ik voel me zelf ook een soort bevroren druif - fiets ik gelijk door naar de Reuvensplaats. Het uittikken van de wijngaardreportage kan wel een halfuurtje wachten. In het knusse kantoortje van Jaap de Jong zitten zij daar samen, en zoals ik inmiddels van hen gewend ben komen ze opgewekt en onmiddellijk ter zake.

AI in beeld

Toen ik na het telefoontje de vacature las, wist ik het meteen: dit was een kans die ik niet kon laten liggen. Als junior onderzoeker verdiepen in kunstmatige intelligentie en journalistieke beeldvorming? Perfect.

Mijn vrienden snapten het niet helemaal. Waarom zou ik na mijn studie weer onderzoek gaan doen? Maar voor mij was het vanzelfsprekend: ik hou van journalistiek in de praktijk, maar net zo goed van het analyseren van het vakgebied.

Twee maanden na de uitreiking van mijn masterdiploma Journalistiek en Nieuwe Media in het indrukwekkende Academiegebouw, waar ik natúúrlijk ook mijn handtekening zette in het broze Zweetkamertje, begon ik in mei 2024 aan mijn geweldige nieuwe uitdaging aan Universiteit Leiden.

Kansen en risico’s

Samen met dr. prof. Jaap de Jong, dr. Astrid Vandendaele, mediapartners AD, Pointer en Stichting Regionale Publieke Omroep (RPO) doe ik kwalitatief onderzoek naar hoe de journalistiek in Nederland op een verantwoorde manier kan omgaan met de toenemende mogelijkheden en risico’s van beeldbewerking en beeldcreatie met kunstmatige intelligentie.

Mijn rol is het afnemen van het leeuwendeel van de interviews, zo’n zestig in totaal. De steekproef bestaat uit beeldredacteuren, persfotografen, grafisch vormgevers, ombudsmannen en allerlei experts. Ik heb het privilege, want ja, zo voelt het echt, om de visie en kennis van al die creatieve en boeiende mensen te documenteren.

Ik mag de informanten bezoeken op hun redacties, en dus reis ik naar alle uithoeken van het land. Van de redactie van de Volkskrant in Amsterdam tot aan die van Omroep Brabant in Tilburg, en van de Hilversumse NOS-studio’s tot aan gezellige flexateliers in Haarlem.

Naast deze parttime onderzoeksbaan ben ik freelance stadsverslaggever bij het Leidsch Dagblad en freelance redacteur bij een filmproductiebedrijf. De combinatie van ‘journalistiek doen’ en ‘journalistiek beschouwen’ heeft voor mij een gouden randje. Ik hou van de onvoorspelbaarheid van nieuws verslaan en de verdieping van onderzoek doen.

Netwerk uitbouwen

Onderdeel van mijn werk is het bijwonen van conferenties en congressen, van zowel journalistieke als academische aard. Soms ga ik samen met collega’s, maar vaak ook alleen. Ik geef eerlijk toe: in het begin was het verleidelijk om me op de wc te verstoppen in plaats van zelfverzekerd te netwerken. Maar ik heb die drang nooit laten winnen en inmiddels vind ik het zelfs leuk om ervaringen, ideeën en contactgegevens uit te wisselen met andere onderzoekers en journalisten.

Door mijn uitbreidende netwerk, de arbeidsmarktmonitor en mijn onderzoek weet ik dat mijn onderzoeksveld - de beeldjournalistiek - een taaie is. ‘De fotojournalist is een hardwerkende Nederlander. Maar verdienen?’ luidt de kop van een blogpost van fotograaf Bas de Meijer. Fotojournalistiek is een uitdagend, competitief beroep met in veel gevallen grote financiële onzekerheid.

Het bleek, zeker in het begin van het onderzoek, soms moeilijk om passende informanten te vinden. De meeste fotojournalisten en veel beeldredacteuren zijn freelancers en werken meer dan veertig uur per week om rond te komen. Tijd en ruimte voor een academisch interview is schaars. Daarnaast zijn veel mensen die ik benader bang dat ze te weinig kennis over kunstmatige intelligentie hebben. Het kostte me heel wat speur- en overredingswerk om de steekproef rond te krijgen, maar uiteindelijk is het gelukt.

Afscheid

Het einde van het onderzoek is in zicht. Over een maand lever ik het onderzoeksrapport in en verlaat ik - voor nu - Universiteit Leiden. Maar afscheid nemen? Dat is relatief. De vorige keer dat ik dacht klaar te zijn met UL, was ik binnen twee maanden terug.

Misschien bel ik over een tijdje weer door een wijngaard, net als toen. En misschien betekent het nieuws aan de andere kant van de lijn opnieuw een onverwachte wending.

Ik wil Jaap de Jong, Astrid Vandendaele en Tijmen Koppelaar - mijn collega voor twee maanden, die geweldig werk levert en mij altijd kan laten lachen - bedanken voor de mooie ervaring.

*Foto van Couleur (Pixabay)