Journalisten, onderzoekers en mediastudenten van Universiteit Leiden doken het afgelopen jaar in de geschiedenis van de journalistiek in Leiden. Ze analyseerden onder meer de allereerste Leidse nieuwspublicaties en de verslaggeving in het Leidsch Dagblad tijdens WO II, maar ook de verhoudingen tussen de huidige spelers in het lokale Leidse medialandschap. De meest markante inzichten werden op donderdag 3 november gedeeld tijdens de Dag van de Journalistiek.

De dag begon in PLNT met lezingen van verschillende Leidse academici en een debat tussen de hoofdredacteuren van enkele Leidse media. Verder stonden op het programma een journalistieke stadswandeling door het centrum van de stad en een tentoonstelling van Leidse kranten uit een ver verleden in de Universiteitsbibliotheek. ’s Avonds werd het eerste exemplaar van gelegenheidskrant Gazet van Leiden officieel overhandigd aan burgemeester Lenferink, gevolgd door een borrel om de dag feestelijk af te sluiten.

Verschillende Leidse media, waaronder het Leidsch Dagblad, schreven na afloop over deze bijzondere dag. Ook in radio-uitzendingen van Sleutelstad en Unity kwam de Dag van de Journalistiek voorbij. Hieruit blijkt dat deze dag een groot succes was. Suzanne Kuijvenhoven en Alissa de Koning, masterstudenten Journalistiek en Nieuwe Media, waren er ook bij. Hoe hebben zij deze dag ervaren?

Wat vonden jullie het interessantst aan de dag?

“Het debat tussen Corine de Vries (hoofdredacteur regiokranten Mediahuis, waaronder Leidsch Dagblad), Frank Provoost (Mare), Chris de Waard (Omroep Sleutelstad), Rudo Slappendel (Unity) en hoogleraar Jaap de Jong (Gazet van Leiden) is ons het meest bijgebleven. Centraal stonden onderwerpen als journalistiek als ‘waakhond van de samenleving’ en lokale media als ‘verbinder of politiek activeerder’.”

Het viel ons op dat de hoofdredacteuren het over de meeste stellingen eens waren. Behalve dan over of lokale journalistiek moet bijdragen aan de stembusgang. De belangrijkste rol van journalistiek is immers informeren en niet activeren. Ook hield professor de Jong de hoofdredacteuren een spiegel voor met zijn resultaten van het onderzoek dat hij in 2019 uitvoerde naar regionale nieuwsmedia. De hoofdredacteuren zijn namelijk van mening dat ze hun waakhondfunctie voldoende uitvoeren, terwijl uit onderzoek van De Jong blijkt dat die functie in kracht afneemt.”

Welke sprekers zijn jullie het meest bijgebleven?

“Twee lezingen gingen over powervrouwen uit de Leidse journalistiekgeschiedenis. De eerste werd gegeven door Susan Suèr (Erfgoed Leiden) die ons meenam in haar speurwerk naar Lijsbeth Sago, alias ‘Vrijdaegsche Courante’, uit de zeventiende eeuw. Zij verspreidde iedere vrijdag, na betaling, als een soort pratende krant juice onder de Leidse burgers. Een innovatieve vorm van bedelen voor die tijd! Ook voor deze Life of Yvonne gold: hoe sappiger het nieuws, hoe beter.

“De tweede lezing was van letterkundige Olga van Marion en haar student Emma de Man. Zij vertelden over Levina Westerbaan, de vrouw achter de Leydse Courant. Westerbaan kreeg deze krant in handen nadat haar man in 1771 overleed. Wat zo bijzonder is aan dit onderzoek, is dat uit die tijd weinig bekend was over weduwe-uitgevers. Het is Olga en Emma gelukt om een tipje van de sluier op te lichten dankzij de archieven van Leiden.”

Wat is het meest opvallende nieuwe (geschiedenis)feitje dat jullie is bijgebleven?

“Kersverse Journalistiek en Nieuwe Media-master Tomas Doolaar schreef zijn masterscriptie over verslaggeving in de lokale Leidse journalistiek tijdens de Tweede Wereldoorlog. Uit zijn onderzoek kwam naar voren dat de Duitse bezetters verschillende tactieken inzetten om lezers ervan te overtuigen dat de krant net zo neutraal was als voor de oorlog. Dit was natuurlijk niet het geval. De vormgeving bleef weliswaar nagenoeg hetzelfde. Er waren bijvoorbeeld nergens hakenkruizen te bekennen. Toch bevatte de krant veel propaganda en voerden de Duitsers censuur uit.”

Wat maakt volgens jullie Leiden zo speciaal voor de journalistiek?

“Berry Dongelmans gaf ons een kijkje in de keuken van zes eeuwen lang nieuwsvoorziening in Leiden. De Gazette de Leyde werd in de achttiende eeuw zelfs gezien als de beste krant van Europa! Aan allerlei koninklijke hoven werd die krant als erg betrouwbaar gezien. Toch best bijzonder dat wij nu in een stad met zo’n mediaverleden onze master Journalistiek en Nieuwe Media volgen.

“De huidige spelers in de lokale media van Leiden vertelden ons waarom wij na onze studie bij de Leidse media zouden moeten gaan werken. Corine de Vries (Mediahuis) legde uit dat je alle landelijke onderwerpen naar regionaal en lokaal kunt vertalen. Pas dan kom je volgens haar écht bij de mensen thuis. Frank Provoost (Mare) zei dat een groot voordeel van lokale journalistiek is dat je eigenlijk alles kunt doen. Bij landelijke nieuwsmedia werk je meestal slechts aan een klein aspect van het geheel. Kortom: onze journalistieke carrière zou best wel eens een Leidse start kunnen krijgen.”

Jullie gingen ook op zoek naar journalistieke hoogtepunten in het centrum van Leiden. Wat vonden jullie het meest bijzondere onderdeel van die journalistieke stadswandeling?

“We kwamen langs talloze plekken die wij eerst doodgewoon vonden, maar die nu journalistieke relevantie hebben gekregen. Een van de meest opvallende plekken was de ‘roepstoel’ bij het stadhuis in de Breestraat. Nog voordat er überhaupt een krant bestond, luisterden de inwoners van Leiden in de zestiende eeuw op deze plek naar de laatste nieuwtjes. Een soort levensechte Twitter-feed.

“Bij een drietal herenhuizen op de Visbrug bij de Aalmarkt is in de achttiende eeuw een grote brand uitgebroken. Vier mensen kwamen om, waaronder kinderen. In de achttiende eeuw was lokaal nieuws niet gangbaar en verscheen dit niet of nauwelijks in de krant. Toch was deze gebeurtenis zo bijzonder dat het in de krant verscheen. De letters op de gevel van de huizen op de plek van de brand markeren deze gebeurtenis. Kijk maar eens omhoog als je erlangs loopt.”

Tot slot: hoe kijken jullie terug op deze dag?

“Het was een volle, maar informatieve dag. We hebben de Leidse journalistiek echt beter leren kennen. Wie weet gaat een aantal masterstudenten wel degelijk aan de slag bij de lokale nieuwsmedia. Wij weten het nog niet, maar gelukkig hebben we nog een paar maanden om hier goed over na te denken.”